O MERLO BRANCO DE DODRO

Temos en Dodro un merlo branco. Onda a ponte de Vigo, segundo se colle cara o Bosque e se vai para a romaría do San Campio. É febreiro no Libro de Horas do Marqués de Bendaña. Rego vai, rego vén, andan as xentes de Dodro atarefadas en poñer as mesmas coles e patacas cada ano, en atar as mesmas vidras. Repenican as campás de Santa María. Sobre duns sabugueiros, entre as hedras, ou empoleirado na alto duns carballos, velaí o tendes na estampa do códice miniado, un alustre de neve coma un anxo, co peteiro dourado. Se o debuxante riscou uns leves trazos negros é para facernos sentir que non é un soño, que é real o prodixio.

É ave rara de ver. Aínda así, xa choveu desde que Aristóteles falou de merlos brancos. Os gregos dicían que morrían se comían o froito da milgranda. Está nos libros.

Dinos Linneo que o merlo branco vive nos xardíns de Siria, pero Siria nestes tempos non é lugar nin sequera para merlos, e polo conde de Buffon sabemos que fan o niño con mofo e con raíces, e coas frebas do liño. O de Dodro terá que aviarse como poida, que a nós agora liño só nos queda nos libros de poemas de Anxo Angueira. Aliméntanse os merlos, polo visto, de insectos, de miñocas, de bagas e pebidas e peteiran ao seu tempo nas cereixas, no cu doce dos figos rebentóns e nas mazás das hortas, nos repinaldos e nas tres en cunca ou nas peras do raque. Para beber ten a tiro de pedra o Río de San Lufo, o santo que non está no santoral nin nos altares, aínda que o frade Sarmiento dixo que tiña capela de seu augas arriba. Xa se sabe que ata non hai moito se facía nel o ritual de bañar nas súas augas os meniños para sandar do mal do aire ou do que fose. Pero seica os merlos non beben. Ao mellor tampouco peteirará o noso nas uvas tintas da viña que hai do lado de baixo por non manchar a librea inmaculada. Doces asubiares

É proverbial o seu canto melodioso, os doces asubiares. Están na voz aveludada de Guadi Galego. En inglés é o paxaro negro por excelencia. Canta no silencio da noite na canción de McCartney e despídese del John Coltrane: Bye bye Blackbird. Faustino Rey Romero, o crego poeta de Isorna, por non quedarse curto imaxinou unha escolanía enteira deles e Joan Perucho, o escritor catalán, pedía unha fiestra aberta para a hora de morrer, cun merlo pousado nela a cantar o Winterreise de Schubert. Xa é pedir de máis, pero tamén quería unha bubela. «Entre vinte montañas nevadas, a única cousa que se movía era o ollo do merlo». Wallace Stevens, poeta querido de Eusebio, escribiu trece pequenos poemas coma ese, sobre outras tantas maneiras de mirar un merlo. A saber de cantas formas nos fitará el a nós co ollo negro hipnótico dentro do anel laranxa. Nuns versos de Emily Dickinson hai unha vila branca e longa que cruzar, antes que canten os merlos. Andan alborozadas as merlas da contorna co seu merlo florido. Hai quen di se non será a pantasma do marqués, o que botaron os de Dodro ao río desde o palafrén azul para rematar co dereito de pernada. Ou se será Merlín, señor de todos os merlos. Un carballo con cen pólas, cada póla con cen gallos, cada gallo ten cen niños, cada niño cen paxaros. A onde foron as aves dos nosos días de nenos? Ulos vichelocregos, cardeais e sancradiñas, o rinchaschás e o sirín, os verdeirolos? Ulas rulas e o cuco? Polo último censo da escribenta das canaveiras lusitanica, o do 2018, sabemos que quedan apenas nas Brañas de Laíño unha ou dúas parellas das vinte que hai en Galicia. Benvido sexa ás aldeas de Dodro o merlo branco e cantareiro, e que veñan tamén todos os merlos negros das melreiras. Benvido este agasallo que nos chegou co vento, que vén ser coma o azar dos paxaros. Dínolo Alfred de Musset na «Historia dun merlo branco», unha reflexión sobre a diferenza e sobre propia identidade, tan necesaria nestes tempos que non corren, que merecería lerse nas escolas e nos Consellos de Ministros.

Manuel López Baleirón. La voz de Galicia